Xói mòn đất là gì? Nguyên nhân, tác hại của xói mòn đất làm ảnh hưởng đến nông nghiệp và đời sống ra sao? Cùng ruaxetudong tìm hiểu chi tiết hơn về hiện tượng đất đai bị xói mòn và các biện pháp phòng chống xói mòn đất trong bài viết dưới đây nhé.
Nội dung bài viết
Xói mòn đất là gì?
Xói mòn đất là một hiện tượng của tự nhiên gây ảnh hưởng đến đất và các loại địa hình khác nhau. Xói mòn đất là sự rửa trôi các dưỡng chất cần thiết trên bề mặt đất, làm giảm đi lượng dưỡng chất trong đất khiến giảm năng suất cây trồng, làm phá vỡ sự cân bằng của môi trường tự nhiên.
Khi đất bị xói mòn quá nhiều sẽ khiến vùng đất đó bị sa mạc hóa, không thể canh tác bất cứ loài thực vật nào. Do đó, hiện tượng xói mòn đất xảy ra là điều không ai mong muốn.
Nguyên nhân gây ra xói mòn đất là gì?
Xói mòn đất do nước
Hiện tượng xói mòn đất do nước là hiện tượng xảy ra có tỷ lệ tương đối cao do tác động của nước chảy lên bề mặt đất, thường xảy ra ở khu vực nhiệt đới ẩm. Do đó, nếu bạn đang định mua đất nông nghiệp ở khu vực này thì nên lưu ý.
Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến việc xói mòn này, về tự nhiên là do việc hình thành dòng chảy thường xuyên như: suối, sông hay những dòng chảy tạm thời như nước lũ, nước chảy tràn…
Điều này vô tình đã cuốn đi lượng chất dinh dưỡng trong đất, thậm chí một số trường hợp xói mòn ở khe rãnh còn làm tách rời các hạt đất; sau đó theo nước di chuyển đến các khu vực khác; tùy theo mức độ của dòng chảy có thể đưa đi bao xa.
Chính sự phân hóa này cũng tạo ra các loại địa hình đa dạng trong tự nhiên. Đặc biệt các địa hình vùng thung lũng chính là nơi giao thoa của rừng, núi, sông và hồ.
Bên cạnh đó, mưa cũng là một trong những nguyên nhân gây nên hiện tượng xói mòn đất do nước chiếm tỷ lệ cao. Chỉ cần khu vực đó có lượng mưa tính từ 10mm trở lên, độ dốc khu vực đó trên 99mm thì sẽ tạo nên tiền đề cho việc xói mòn đất ra đời.
Như vậy có thể thấy tính xói mòn bị ảnh hưởng bởi độ dốc, tốc độ chảy, khối lượng nước chảy, lực quán tính. Các yếu tố này có mức độ càng cao thì hiện tượng xói mòn đất do nước sẽ càng mạnh.
Xói mòn đất do gió
Loại xói mòn này được hình thành bởi tác động của sức gió. Điều kiện làm xói mòn đất do gió xảy ra khi: Đất tơi và khô, trong đất có nhiều kẽ hở để gió có thể luồn vào, có ít thực vật sinh sống trong khu vực đó, diện tích khu vực đất càng rộng thì việc xói mòn do gió diễn ra càng nhanh. Hiện tượng xói mòn đất do gió thường xảy ra ở các khu vực đất cát vùng ven biển, hoặc khu vực đồng bằng khô hạn.
Xói mòn hóa học
Đó là sự vận chuyển các vật liệu, hoạt chất hòa tan vào đất. Dưới vùng đất có nhiều tầng dòng chảy ngầm, khi hiện tượng xói mòn hóa học xảy ra sẽ đưa các hoạt chất hóa học từ khu vực này sang một khu vực khác. Do điều này chỉ xảy ra trong khu vực ngầm, nên nguyên nhân khó có thể nhận biết được. Chỉ sau khi các loại xói mòn khác xảy ra và ta đào sâu xuống mới phát hiện ra.
Xói mòn đất do nhiệt độ
Mặc dù có nhiều người biết về xói mòn đất là gì nhưng cũng ít khi nghĩ đến hiện tượng xói mòn này. Hiện tượng này xảy ra khi có sự chênh lệch về nhiệt độ; gây ra bởi sự giao thoa của bề mặt đất và ánh sáng trực tiếp của mặt trời hoặc điều này đã tích tụ trong một thời gian dài.
Xói mòn do trọng lực
Theo định nghĩa về trọng lực là lực hút của Trái Đất tác động lên một vật bất kỳ, theo phương thẳng đứng. Việc xói mòn đất do trọng lực được xem xét khi khối đất ở trên cao với khối đất nằm dưới nó cách nhau 1 khoảng nhất định.
Quá trình hình thành, thay đổi, bào mòn do các yếu tố tự nhiên xảy ra khiến lở đất, các khối đất phía trên rơi xuống dưới, tác động trực tiếp đến khối đất phía dưới. Dẫn đến hiện tượng xói mòn xảy ra ở 2 khối đất vì cấu tạo đất ở trong đã bị bào mòn, mỏng hơn làm lở đất và xói mòn.
Xói mòn do con người gây ra
Nguyên nhân xói mòn do con người gây ra chiếm tỷ lệ xói mòn đất 70% – 80%. Trong quá trình khai thác, sử dụng gây nên những tác động tích cực và tiêu cục làm ảnh hưởng trực tiếp đến đất đai..
Các hoạt động như: đốt rừng làm dẫy, khai thác gỗ trái phép và bừa bãi, chăn nuôi gia súc, xây dựng đường xá, khai thác hầm mỏ, khoáng sản, sử dụng đất để đầu tư xây dựng…làm thay đổi kết cấu tự nhiên của đất.
Những hậu quả và tác hại của xói mòn đất gây ra
- Mất đất canh tác: Hiện nay ở nước ta có tỷ lệ xói mòn đất xảy ra ở các khu vực vùng đồi núi ngày càng nhiều. Đất đai dần trở nên sa mạc hóa dẫn đến khó có thể sử dụng để trồng trọt. Chính điều này đã làm ảnh hưởng đến cuộc sống người dân ở nơi đó rất nhiều. Thậm chí các vùng đồi dốc hiện tượng xói mòn còn diễn ra mạnh mẽ, vừa do tác động của tự nhiên và các tác nhân kể trên dẫn đến việc xói mòn diễn ra càng nhanh hơn.
- Mất cân bằng môi trường: Đất đai bị xói mòn, tàn phá làm hệ sinh thái bị tác động mạnh mẽ, môi trường bị đảo lộn. Rừng rậm, cây cối có chức năng giúp hạn chế xói mòn, ngăn lũ ở các khu vực dốc. Nhưng do quá trình khai thác bừa bãi của con người nên cây cối đã bị phá hủy, nên khi mưa lớn đổ xuống, cuốn trôi đi tất cả dưỡng chất có trong đất. Từ đó, gây ra hiện tượng xói mòn, nếu sức nước mạnh có thể sẽ cuốn trôi cả những ngôi nhà mà người dân sống ở khu vực dốc hoặc dưới dốc.
- Gây ảnh hưởng đến chất lượng cây trồng: Khi đất không còn dinh dưỡng thì cây trồng sẽ thiếu sức sống, năng suất giảm, thậm chí có những mùa vụ còn mất trắng. Vì thế thu hoạch sản phẩm không đạt được tiêu chuẩn của người tiêu dùng.
Quá trình bóc mòn là gì? Quá trình và dạng địa hình – Kể tên
Một số cách chống xói mòn đất thường được áp dụng
Từ những hậu quả do việc xói mòn đất gây nên, con người cần phải có những giải pháp cụ thể để cải thiện và bảo vệ môi trường. Đó là:
Để nước mưa thấm vào lòng đất
Cách chống xói mòn đất này sẽ làm giảm, dừng được tình trạng lũ lụt, sạt lở, lũ quét. Trồng nhiều cây xanh, hạn chế khai thác rừng được xem là biện pháp hiệu quả, cụ thể nhất cho giải pháp chống xói mòn và bảo vệ đất.
Giảm lực xói mòn của đất khi nước mưa rơi xuống
Để làm giảm lực xói mòn của nước mưa người ta thường lựa chọn trồng các loại cây xanh có tán lá lớn. Đây là một trong những cách hữu hiệu nhằm hạn chế xói mòn trên đất dốc, đất xói mòn trơ sỏi đá…
Làm giảm vận tốc nước chảy xuống dốc
Để làm giảm vận tốc nước chảy thì biện pháp tái tạo thảm thực vật sẽ giúp hạn chế được điều này. Đặc biệt biện pháp này sẽ áp dụng tốt cho những khu vực đồi núi. Bên cạnh đó, có thể áp dụng phương pháp xây dựng các ruộng bậc thang, bờ đá để có thể phân tán dòng chảy của nước.
Ngoài ra, xây dựng ao hồ, đập nước tại khu vực đồi dốc sẽ giúp giữ nước, tránh xói mòn lại giúp tưới tiêu hiệu quả.
Qua bài viết về xói mòn đất là gì, các nguyên nhân, tác hại và hậu quả của xói mòn đất nếu xảy ra; hy vọng đã giúp bạn hiểu rõ về hiện tượng này, cập nhật được nhiều kiến thức mới liên quan.
