Động đất là hiện tượng tự nhiên, có sức tàn phá lớn đối với nhân loại, dù thời gian xảy ra chỉ kéo dài từ 2-3 phút. Vậy, động đất là gì? Nguyên nhân, tác hại như thế nào? Khám phá “ngay và luôn” các nội dung thông tin chi tiết có trong bài viết dưới đây của chúng tôi.
Nội dung bài viết
Động đất là gì?
Động đất còn có tên gọi khác là địa chấn, là hiện tượng rung động đột ngột của vỏ Trái Đất. Độ mạnh yếu của động đất được xác định dựa trên sự dịch chuyển của các mảng thạch quyển hay các đứt gãy ở dưới mặt đất, truyền qua các khoảng cách lớn. Một trận động đất chỉ kéo dài khoảng vài giây, có những trận động đất lớn, nghiêm trọng thì cũng chỉ kéo dài tối đa là 3 phút.
Theo các tài liệu nghiên cứu, khái niệm động đất là gì được giải thích là hiện tượng rung chuyển của mặt đất, là kết quả của sự giải phóng năng lượng bất ngờ ở lớp vỏ Trái Đất.
Ước tính, 90% trận động đất hiện nay thuộc loại động đất kiến tạo. Theo lý thuyết kiến tạo mảng, lớp vỏ Trái Đất được hình thành từ các mảng kiến tạo (có 7 mảng kiến tạo chính). Các mảng này sẽ không đứng yên một chỗ mà di chuyển liên tục trên lớp vật chất nóng, quánh dẻo.
Trong quá trình dịch chuyển, các mảng có thể sẽ va vào nhau, giải phóng năng lượng dưới dạng sóng – và đây chính là nguyên nhân tạo ra động đất. Vậy nên, động đất xảy ra nghiêm trọng hơn tại khu vực giao nhau giữa các mảng kiến tạo. Bên cạnh đó, con người cũng có thể gây ra các rung động ví dụ như sử dụng chất cháy nổ trong quá trình khai thác khoáng sản hay thử hạt nhân ở trong lòng đất.
Áp suất khí quyển là gì? Đơn vị đo, công thức tính áp suất khí quyển
Nguyên nhân dẫn tới động đất
Có rất nhiều nguyên nhân gây ra hiện tượng động đất, phải kể đến như:
Nguyên nhân nội sinh
- Động đất do sự sụt lún ở các hang động ngầm dưới mặt đất và do các vụ sạt lở đất đá tự nhiên có khối lượng lớn. Loại động đất này chỉ làm rung chuyển một vùng hẹp, chiếm khoảng 3% tổng số trận động đất trên toàn thế giới.
- Động đất do núi lửa chiếm khoảng 7%, liên quan tới hoạt động phun trào của núi lửa.
- Động đất kiến tạo chiếm khoảng 90%, liên quan tới hiện tượng đứt gãy kiến tạo nhất là đứt gãy ở rìa các mảng thạch quyển, vận động kiến tạo ở đới hút chìm; liên quan đến hiện tượng macma xâm nhập vào lớp vỏ trái đất, làm mất cân bằng áp lực; liên quan đến sự biến đổi tướng đá từ dạng tinh thể này sang tinh thể khác gây ra hiện tượng co rút và giãn nở thể tích, làm biển đối lớn về thể tích cũng gây ra hiện tượng động đất.
Hiệu ứng nhà kính là gì,nguyên nhân, tác động của biến đổi khí hậu
Nguyên nhân ngoại sinh: Bao gồm động đất do thiên thạch va chạm với Trái đất.
Nguyên nhân nhân sinh: Xảy ra do hoạt động làm thay đổi ứng suất đá gần bề mặt nhất là các vụ thử hạt nhân, nổ nhân tạo dưới lòng đất hay tác động của áp suất cột nước của các hồ thủy điện, hồ chứa.
Độ lớn của động đất
Độ lớn của động đất còn gọi là độ richter, với các cấp độ như sau:
- Từ 1 – 2: Không nhận biết được
- Từ 2 – 4: Có thể nhận biết được nhưng không gây thiệt hại
- Từ 4 – 5: Mặt đất rung chuyển, nghe thấy tiếng nổ, thiệt hại không đáng kể.
- Từ 5 – 6: Nhà cửa bị rung chuyển, một số công trình có hiện tượng nứt
- Từ 6 – 7: Nhà cửa bị hư hại nhẹ
- Từ 7 -8: Phá hủy hầu hết các công trình xây dựng, có các vết nứt lớn sụt trên mặt đất.
- Từ 8 – 9: Nhà cửa đổ nát, nền đất bị lún sâu đến 1m, sụp đổ lớn, thay đổi địa hình trên diện tích rộng.
- Trên 9: Ít khi xảy ra.
Những trận động đất có M>7 sẽ không xảy ra ở mọi nơi mà tập trung ở những vùng nhất định đó là đới hoạt động địa chấn mạnh.
Tác hại của động đất
Động đất hay địa chấn gây ra hậu quả nghiêm trọng không thể lường trước được. Hơn nữa, động đất xảy ra bất ngờ nên chúng ta không thể làm gì để ngăn chặn được và cách tốt nhất để đối phó đó là làm sao để giảm đến mức tối đa thiệt hại. Tác hại của động đất đó là:
- Gây ra hiện tượng rung cuộn mặt đất, hiện tượng nứt vỡ, làm sụp đổ các công trình, sạt lở đất đá. Mức độ nghiêm trọng được đánh giá dựa trên cường độ, khoảng cách tính từ tâm chấn, các điều kiện địa chất,….
- Động đất gây ra hỏa hoạn, phá hủy các đường dây điện, đường ống khí.
- Động đất xảy ra ở dưới đáy biển còn làm sạt lở đất, biến dạng đáy biển, gây ra hiện tượng sóng thần. Đôi khi còn khiến cho núi lửa hoạt động, phun trào macma,…
Nên làm gì khi có động đất?
Trước khi động đất
- Các vật dụng như tivi, gương, máy tính, tranh,…nên dán chặt vào tường để khi rung lắc do động đất sẽ không bị rớt xuống đất, gây thương tích.
- Các vật nặng, dễ vỡ nên để gần mặt đất
- Dự trữ đồ ăn, nước uống, đèn pin, thuốc men
- ….
Trong lúc động đất
Trong nhà:
- Nên chui xuống gầm bàn
- Tránh nơi có cửa kính và nơi có vật thể rơi xuống
- Che mặt và đầu bằng sách để tránh bị các mảnh vụn rơi trúng
- Nếu mất điện, hãy sử dụng đèn pin; không nên dùng nến hay diêm có thể gây hỏa hoạn.
Trong tòa nhà cao tầng:
- Không sử dụng thang máy vì khi động đất sẽ kèm theo mất điện nếu dùng thang máy bạn sẽ bị kẹt.
- Mở cửa sổ hoặc cửa ra vào
- Tránh khu vực có cửa kính, đèn điện treo
- Theo nghiên cứu cho thấy, có khá nhiều người bị thương do cố ra khỏi tòa nhà cao tầng hay chạy sang chỗ khác. Nguyên nhân là do tường bị đổ, các mảnh vụn văng vào người.
Ngoài đường
- Tránh các tòa nhà và dây điện
- Nếu động đất xảy ra khi đang lái xe, hãy dừng xe ở lề đường, tránh cột điện, đường cầu, không chui xuống gầm xe.
Sau khi có động đất
- Kiểm tra xem có ai bị thương không, di chuyển người bị thương đến nơi an toàn.
- Chuẩn bị cho các dư chấn, mặc dù nhỏ nhưng vẫn có thể gây ra thương tích.
- Di chuyển tới nơi an toàn hơn.
Các vùng đã từng xảy ra động đất ở Việt Nam
| STT | Tên vùng | Độ richter |
| 1 | Sơn La | 6,8 |
| 2 | Đông Triều | 6 |
| 3 | Sông Cả – Khe Bố | 6 |
| 4 | Cao Bằng – Tiên Yên | 5,5 |
| 5 | Cẩm Phả | 5,5 |
| 6 | Phong Thổ – Than Uyên Mường La – Chợ Bờ | 5,5 |
| 7 | Mường Nhé | 5,5 |
| 8 | Sông Hiếu | 5,5 |
| 9 | Trà Bồng | 5,5 |
| 10 | Đà Nẵng | 5,5 |
| 11 | Sông Pô Cô | 5,5 |
| 12 | Ba Tơ – Củng Sơn | 5,5 |
| 13 | Tuy Hòa – Củ Chi | 5,5 |
| 14 | Vũng Tàu – Tôn Lê Sáp | 5,5 |
| 15 | Phú Quý 1 | 5,5 |
| 16 | Sông Mã – Faytun | 6,5 |
| 17 | Sông Hồng – Sông Chảy | 6 |
| 18 | Rào Nậy | 5,5 |
| 19 | Đông Bắc trũng Hà Nội | 5,5 |
| 20 | Sông Lô | 5,5 |
| 21 | Sông Đà | 5,5 |
| 22 | Hạ lưu sông Mã | 5,5 |
| 23 | Khe Giữa – Vĩnh Linh | 5,5 |
| 24 | Huế | 5,5 |
| 25 | Tam Kỳ – Phước Sơn | 5,5 |
| 26 | Sông Ba | 5,5 |
| 27 | Kinh tuyến 109,5 | 5,5 |
| 28 | Thuận Hải – Minh Hải | 5,5 |
| 29 | Sông Hậu | 5,5 |
| 30 | Phú Quý 2 | 5,5 |
Những trận động đất lớn nhất thế giới
Tính tới thời điểm hiện tại, trên thế giới xảy ra 4 trận động đất lớn, có cường độ và mức tàn phá hủy diệt, cụ thể:
Trận động đất 9.2 độ richter ở Mỹ năm 1964
Ngày 28/3/1964, trận động đất 9.2 độ richter đã xảy ra ở phía Tây Nam thành phố Anchorage – thành phố lớn nhất của bang Alaska. Tâm chấn ở độ sâu 124,8 km, cướp đi sinh mạng của 131 người, trong đó có đến 128 người thiệt mạng vì sóng thần kèm theo.
Không chỉ gây thiệt hại lớn về người, trận động đất này còn gây hại thiệt hại lớn về nhà cửa, đường sá,…lên đến 311 triệu USD. Và trận địa chấn này được ghi nhận là có cường độ mạnh nhất trong lịch sử.
Động đất năm 2008 tại Tứ Xuyên – Trung Quốc
Ngày 12/5/2008, tỉnh Tứ Xuyên – Trung Quốc xảy ra trận động đất 7.9 richter, cướp đi sinh mạng của 250.000 người, khiến cho 10 triệu người mất nhà cửa. Thảm họa động đất tại Tứ Xuyên đã phá hủy hàng triệu công trình, thiệt hại ước tính 86 tỷ USD.
Thảm họa kép động đất, sóng thần tại Ấn Độ Dương năm 2004
Trận động đất 9.2 độ richter xảy ra tại Ấn Độ Dương ngày 26/11/2004 đã tạo ra sóng thần tràn vào 14 quốc gia. Dù chỉ diễn ra trong 10 giây nhưng đã cướp đi mạng sống của hơn 225.000 người, phá hủy nhiều nhà cửa, công trình xây dựng.
Sóng cao tới 30 mét, tàn phá dân cư ven biển ở Indonesia, Sri Lanka, Ấn Độ, Thái Lan và một số quốc gia lân cận khác. Đến nay, thảm họa sóng thần ở Ấn Độ Dương được coi là thảm họa thiên nhiên nhiều thương vong nhất, sức hủy diệt quá lớn.
Thảm họa sóng thần, động đất ở Tohoku Nhật Bản năm 2011
Ngày 11/3/2011, động đất 9 độ richter kéo theo sóng thần lan dọc bờ biển Thái Bình Dương đã xảy ra. Sóng cao tới 40,5 mét phá hủy một thành phố lớn khiến hàng trăm ngàn người chết và mất tích.Theo số liệu của Cơ quan xử lý thảm họa và cứu hỏa Nhật Bản, thảm họa kép này đã cướp đi sinh mạng của 20.000 người, 2.500 người mất tích; 6.000 người bị thương, 127.000 ngôi nhà bị tàn phá.
Mong rằng các thông tin có trong bài viết trên đây về động đất sẽ giúp ích bạn. Động đất gây ra những hậu quả nghiêm trọng nên mọi người hãy cùng nhau tìm hiểu để biết cách bảo vệ mình.
