Bên cạnh động đất, sóng thần cũng là một trong những thiên tai có sức tàn phá khủng khiếp đối với nhân loại, gây hậu quả nghiêm trọng. Sức mạnh hủy diệt của sóng thần được tạo ra bởi sự cộng hưởng, khi mà các đợt sóng xô nhau liên tiếp vào đất liền, làm tăng sức mạnh, sự tàn phá gấp nhiều lần.
Nội dung bài viết
Sóng thần là gì?
Sóng thần (tsunami) là một loạt các đợt sóng được tạo nên khi một thể tích lớn của nước đại dương bị dịch chuyển chớp nhoáng ở quy mô lớn. Hậu quả của sóng thần là vô cùng lớn, cướp đi mạng sống của nhiều người, nhấn chìm làng mạc, nhà ở,…trong biển nước.
Được mệnh danh là “cơn giận dữ của đại dương”, sóng thần sẽ càn quét tất cả những thứ cản trở trong quá trình di chuyển. Tên sóng thần (tsunami) xuất phát từ Nhật Bản – nơi thường xuyên đón nhận các trận sóng thần lịch sử trên thế giới.
Những cơn sóng thần khi đổ bộ vào đất liền chủ yếu sẽ là sóng ở tần nước nông. Khi tiến lại các vùng nước nông gần bờ, tốc độ di chuyển sẽ giảm dần, các ngọn sóng bị thu hẹp diện tích, tăng về chiều cao, khoảng cách giữa các đợt sóng gần nhau, làm giảm không gian tiếp xúc, giảm sức mạnh tàn phá.
Động đất là gì? Nguyên nhân hình thành, tác hại của động đất
Sóng thần hình thành do đâu?
Các trận sóng thần được hình thành ở dưới đáy biển, đột ngột biến dạng theo chiều dọc rồi chiếm chỗ của lượng nước nằm ở phía trên nó. Sự di chuyển theo chiều dọc của lớp vỏ Trái Đất có thể sẽ xảy ra ở rìa lục địa. Các trận động đất được hình thành do sự va chạm hay tạo ra các cơn sóng khổng lồ. Khi một mảng lục địa chạm với mảng đại dương sẽ khiến cho rìa lục địa chuyển động xuống phía dưới. Hơn nữa, do áp suất quá lớn lên rìa mảng khiến nó nhảy giật lùi, tạo ra các đợt sóng chấn động vào vỏ Trái Đất.
Bên cạnh đó, sạt lở đất dưới đáy biển, sự sụp đổ của núi lửa cũng có thể gây ra sóng thần. Nó sẽ làm chấn động cột nước, khiến đá trượt xuống đáy biển. Và phun trào núi lửa dưới đáy biển cũng có thể hình thành nên sóng thần. Những cơn sóng khổng lồ được hình thành khi khối lượng lớn nước bị dịch chuyển vị trí chuyển động.
Năm 1950, người ta đã phát hiện các cơn sóng thần xuất hiện ở vùng lở đất, núi lửa hay va chạm thiên thạch. Hiện tượng này khiến lượng lớn nước chuyển chỗ một cách nhanh chóng. Năng lượng từ vụ nổ hay một thiên thạch rơi nào trong nước lúc xảy ra va chạm. Sóng thần hình thành từ nguyên nhân này thường rất nhanh tan, hiện tượng này có thể gây ra những cơn sóng địa chấn tại khu vực nhất định.
Áp suất khí quyển là gì? Đơn vị đo, công thức tính áp suất khí quyển
Sóng thần có các đặc điểm nào?
Sóng thần có các đặc điểm dưới đây:
- Tốc độ di chuyển của các cột sóng cực lớn, có thể lên đến 800km/h
- Trong đại dương có độ sâu khoảng 6100m, sóng thần sẽ di chuyển với tốc độ 890km/h (bằng tốc độ máy bay) và có thể lướt từ bên này đến bên kia của Thái Bình Dương trong không đầy một ngày.
- Độ cao của cột sóng ở vùng nước nông có thể cao hơn 30 mét hoặc hơn.
- Đặc tính của sóng thần là sóng nước nông, cơn sóng thần khi đổ bộ vào đất liền chủ yếu là sóng tần nước nông.
- Sóng thần có chu kỳ từ 10 – 120 phút, bước sóng có thể lên đến 500km
- Sức tàn phá của sóng thần là cực kỳ lớn, có thể phá hủy cả một thành phố, kéo dài cả ngàn km.
- Sóng thần dịch chuyển ngầm trong đại dương, có thể đi cực nhanh mà không mất nhiều năng lượng. Đây chính là lý do vì sao khi đến đất liền, tốc độ của sóng giảm nhưng năng lượng của sóng gần như là giữ nguyên.
Tác hại của sóng thần
Sóng thần là những cột nước cao hàng chục mét, càn quét mọi thứ xung quanh chúng ta, gây ra nhiều thiệt hại không thể lường trước được. Ảnh hưởng của sóng thần vô cùng nặng nề.
Vùng chịu thiệt hại nặng nề nhất của sóng thần đó là vùng ben biển, có chiều cao thấp hơn 15 mét so với nước biển. Bên cạnh đó, vùng vịnh có cửa biển hẹp sẽ chịu tác động lớn hơn do sức mạnh của sóng thần được khuếch đại hơn.
Sức mạnh hủy diệt của sóng thần còn được tạo ra bởi sự cộng hưởng khi các đợt sóng mạnh xô nhau liên tiếp, tràn vào đất liền. Hiệu ứng cộng hưởng sẽ làm gia tăng sức mạnh và sự tàn phá của sóng thần gấp nhiều lần.
Lịch sử đã ghi nhận nhiều trận sóng thần với sức tàn phá lớn, trong số đó phải kể đến trận sóng thần xảy ra ở đảo Sumatra thuộc Indonesia ngày 26/12/2004. Trận động đất mạnh 9.1 độ richter là nguyên nhân gây ra trận sóng thần này, càn quét bờ biển ở các nước Indonesia, Thái Lan, Malaysia kéo dài tận Châu Phi; cướp đi sinh mạng của 283.000 người, 1.100.000 người mất nhà cửa, thiệt hại hàng chục tỷ USD.
Dấu hiệu của đợt sóng thần sắp tới
Những dấu hiệu dưới đây sẽ báo hiệu cho bạn biết sắp có một cơn sóng thần:
- Bong bóng chứa khí ga nổi lên mặt nước làm bạn có cảm giác như nước đang bị sôi.
- Nước trong sóng nóng bất thường
- Nước có mùi trứng thối hay mùi xăng, dầu
- Nghe thấy một tiếng nổ như là tiếng máy nổ của máy bay phản lực, tiếng ồn của cánh quạt máy trực thăng,…
- Biển lùi về phía sau một cách đáng chú ý
- Mây đen đầy trời
- Vệt sáng đỏ ở đường chân trời
- Khi sóng thần ập tới đất điền sẽ có tiếng gầm rú giống như chuyến tàu hỏa đang đến gần.
- Chim hải âu bay ngược biển
- Nếu cảm thấy nền đất rung lắc mạnh đến mức bạn không đứng vững thì có nhiều khả năng xảy ra là sắp có một trần sóng thần.
Cách ứng phó với thảm họa thiên tai sóng thần
Con người đã có cách, phương pháp ứng phó với thiên tai sóng thần. Ví dụ như con người phát minh ra hệ thống cảnh báo sóng thần (TWS). Các trung tâm báo động đất, sóng thần cũng được đặt tại các điểm xảy ra thiên tai dưới sự quản lý của Viện địa chất Mỹ.
Các hệ thống báo động sóng thần, sóng cao được thiết lập tại vùng duyên hải Thái Bình Dương và Nam Mỹ. Nhiều quốc gia Thái Bình Dương, đặc biệt là Nhật, trang bị hệ thống quan sát, cảnh báo sóng thần. Tuy nhiên, giải pháp này chỉ mang tính tâm lý nhiều hơn là sự tin cậy khoa học.
Hiện nay, chưa hệ thống nào có thể phát hiện được sóng thần trước khi nó mang thảm họa đến. Và cũng chưa có hệ thống nào có thể tính toán được chính xác thời gian sóng thần hay động đất kéo đến.
Một số trận sóng thần mạnh và cao nhất thế giới
- Sóng thần ở Đảo Vancouver, Canada năm 1700
- Sóng thần ở Lisboa, Bồ Đào Nha năm 1755
- Sóng thần ở Newfoundland, Canada năm 1929
- Sóng thần ở Thái Bình Dương năm 1946
- Sóng thần ở Chile nằm 1960
- Sóng thần ở Vịnh Moro, Philippines nằm 1976
- Sóng thần Tumaco ở Thái Bình Dương năm 1979
- Sóng thần Ấn Độ Dương năm 2004
- Sóng thần ở nam Đảo Java, Indonesia năm 2006
- Sóng thần Chile năm 2010
- Sóng thần Sendai, Nhật Bản năm 2011
Mong rằng, các thông tin trong bài viết “Sóng thần là gì? Nguyên nhân, đặc điểm, tác hại của sóng thần” sẽ giúp ích với bạn. Cập nhật nhiều thông tin hữu ích khác bằng cách truy cập website ruaxetudong.org!
