Bán cầu bắc là gì? Khí hậu, dân số, đặc điểm địa lý bắc bán cầu

Trong địa lý học, người ta chia Trái Đất thành hai bán cầu để tiện cho việc nghiên cứu và theo dõi các vấn đề về khí hậu, dân số… Tính từ đường Xích Đạo, Trái Đất được chia thành bán cầu Bắc và bán cầu Nam. Việt Nam là một quốc gia nằm hoàn toàn tại bán cầu Bắc của Trái Đất. Vậy bán cầu Bắc là gì, khu vực này có những đặc trưng địa lý như thế nào?

Tìm hiểu bán cầu Bắc là gì?

Trước khi tìm hiểu về khái niệm bán cầu Bắc, chúng ta sẽ đi tìm hiểu về đường xích đạo- cột mốc để phân chia hai nửa Trái Đất.

Đường xích đạo là một thuật ngữ địa lý dùng để chỉ đường vĩ tuyến dài nhất trên Trái Đất. Tâm của đường xích đạo trùng với tâm của trái đất, và nó cũng là vòng xoắn có vĩ độ dài nhất trên trái đất, với tổng chiều dài hơn 40.000 km. Đường xích đạo là đường phân chia giữa hai bán cầu Nam và Bắc, đồng thời cũng là vĩ tuyến 0 trên Trái Đất.

Bán cầu Bắc là gì
Bán cầu Bắc là gì

Vậy bán cầu Bắc chính là phần phía Bắc của Trái Đất tính từ đường xích đạo.

Phần lớn diện tích đất liền và dân số Trái Đất tập chung ở bán cầu Bắc. Bắc bán cầu quy tụ hầu hết các quốc gia  có nền kinh tế và quân sự hàng đầu thế giới như Hoa Kỳ, Nhật Bản, Anh, Đức, Pháp, Đan Mạch, Na Uy, Thụy Điển, Ý, Hà Lan, Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha và các nước khác. Ở Bắc bán cầu, mùa đông thường từ tháng 12 đến tháng 2 và mùa hè thường từ tháng 6 đến tháng 8, ngược lại với các mùa ở Nam bán cầu.

Kinh tuyến, vĩ tuyến là gì – Phân biệt kinh tuyến và vĩ tuyến

Đặc điểm về địa hình của bán cầu Bắc

Bán cầu Bắc có 39,3% diện tích là lục địa và  60,7% diện tích là đại dương. 

  • Phần lục địa ở Bắc bán cầu bao gồm toàn bộ châu Âu, Bắc Mỹ và châu Á, một phần Nam Mỹ, hai phần ba lục địa châu Phi và một phần rất nhỏ lục địa Úc với các đảo ở New Guinea.
  • Các đại dương ở Bắc bán cầu bao gồm Bắc Thái Bình Dương, Bắc Đại Tây Dương và Bắc Băng Dương.

Đặc điểm khí hậu bán cầu Bắc

Khu vực Bắc bán cầu có mùa hè nóng và mùa đông lạnh, trái ngược với Nam bán cầu. Khí hậu của khu vực này rất đa dạng do tác động của gió, địa hình, vị trí địa lý của các khu vực. Vậy các đặc điểm về khí hậu nổi bật đáng chú ý của bán cầu Bắc là gì?

Về các mùa trong năm

  • Mùa đông ở Bắc bán cầu kéo dài từ khoảng ngày 21 tháng 12 (ngày đông chí) đến điểm chí phân vào khoảng ngày 20 tháng 3. 
  • Mùa hè kéo dài từ hạ chí vào khoảng ngày 21 tháng 6 đến điểm thu phân vào khoảng ngày 21 tháng 9.

Việc phân chia mùa lạnh và mùa nóng ở Bắc bán cầu dựa vào khoảng cách của nó so với Mặt Trời. Trong khoảng thời gian từ ngày 21 tháng 12 đến ngày 20 tháng 3, bán cầu Bắc nghiêng ra ngoài so với Mặt Trời, và từ ngày 21 tháng 6 đến ngày 21 tháng 9, nó nghiêng về phía Mặt Trời. 

Đặc điểm khí hậu bán cầu Bắc
Đặc điểm khí hậu bán cầu Bắc

Khí hậu các vùng của Bắc bán cầu

Để thuận tiện cho việc nghiên cứu khí hậu các vùng khác nhau của Bắc bán cầu, người ta lấy vòng Bắc Cực (vĩ tuyến 66° 33′ 39″ bắc) làm mốc phân chia.

  • Bắc Cực là khu vực nằm ở phía bắc của Vòng Bắc Cực. Nơi này có khí hậu mùa đông rất lạnh và mùa hè mát mẻ. Vào mùa đông, Bắc Cực chìm trong bóng tối 24 giờ 1 ngày và mùa hè, khu vực này nhận được ánh sáng mặt trời 24 giờ 1 ngày.
  • Phía nam của vòng Bắc Cực đến chí tuyến (vĩ tuyến 23° 26′ 22″ bắc) là vùng ôn đới phía bắc. Khu vực khí hậu này có mùa hè và mùa đông ôn hòa, nhưng mỗi vùng trong khu vực lại có những đặc điểm khí hậu cụ thể khác nhau. Ví dụ, Tây Nam Hoa Kỳ có khí hậu sa mạc khô cằn với mùa hè rất nóng, trong khi bang Florida ở đông nam Hoa Kỳ có khí hậu cận nhiệt đới ẩm với mùa mưa và mùa đông ôn hòa.
  • Khu vực nằm giữa chí tuyến và xích đạo: Khu vực này thường nóng quanh năm, mưa nhiều vào mùa hè.

Tín phong bán cầu Bắc

Một trong những yếu tố gây ảnh hưởng lớn đến khí hậu bán cầu Bắc là tín phong. Vậy đặc điểm của tín phong bán cầu Bắc là gì? 

  • Gió có hướng thổi từ đai áp cao cận nhiệt đới về vùng xích đạo gọi là tín phong hay gió mậu dịch. Tại Bắc bán cầu, tín phong thổi theo hướng Đông Bắc – Tây Nam.
  • Vành đai gió mậu dịch thường phân bố xung quanh vĩ độ 5 ° ~ 25 ° Bắc-Nam, và được giới hạn ở lớp dưới của tầng đối lưu, với độ dày trung bình khoảng 4000 mét.
  • Vì gió mậu dịch được thổi đến các khu vực có vĩ độ thấp và nhiệt độ cao, do đó, nó không mang theo hơi nước và có đặc tính khô. Phần lớn sa mạc và bán sa mạc trên thế giới phân bố trong vành đai gió mậu dịch.
  • Việt Nam nằm trong khu vực nội chí tuyến bán cầu Bắc nên gió tín phong hoạt động quanh năm. Tín phong bán cầu bắc vào mùa đông đã gây ra hiện tượng mưa cho các vùng ven biển Trung Bộ.

Dải hội tụ nhiệt đới là gì? Việt Nam chịu ảnh hưởng của dải nào?

Hiệu ứng Coriolis ở bán cầu Bắc

Mọi vật thể di chuyển trên bề mặt Trái Đất ở Bắc bán cầu đều bị lệch về phía bên phải, do chịu tác dụng của lực Coriolis. 

  • Ảnh hưởng của hiệu ứng Coriolis khiến các dòng chảy của đại dương xoay theo chiều kim đồng hồ hướng về phía bắc đường xích đạo. Ví dụ nhiều dòng chảy đại dương lớn ở Bắc Đại Tây Dương và Bắc Thái Bình Dương.
  • Ngoài ra, hiệu ứng này cũng ảnh hưởng đến các luồng không khí trên Trái đất và các hệ thống khí áp. Dòng khí quyển ở Bắc bán cầu sẽ bị lệch về bên phải và dòng khí ở Nam bán cầu sẽ bị lệch về bên trái.  Dưới tác động tổng hợp của lực Coriolis, chênh lệch áp suất khí quyển và ma sát bề mặt, dòng khí quyển Bắc – Nam biến thành dòng khí quyển Đông Bắc – Tây Nam hoặc Đông Nam – Tây Bắc.
Hiệu ứng Coriolis ở bán cầu Bắc
Hiệu ứng Coriolis ở bán cầu Bắc
  • Theo hiệu ứng Coriolis ở bán cầu Bắc, khu vực áp suất cao sẽ di chuyển theo chiều kim đồng hồ, khu vực áp suất thấp di chuyển ngược chiều kim đồng hồ.

Mùa đông bắt đầu từ tháng mấy? Mùa đông các nước khác nhau thế nào?

Đặc điểm về dân số bán cầu Bắc

Bán cầu bắc là nơi sinh sống của 90% dân số trái đất, còn bán cầu nam chỉ có 10% dân số. Đặc điểm phân bố dân số ở Bắc bán cầu là:

  • Xu hướng phân bố dân cư tập trung ở các vùng ven biển. Dân cư phân bố theo chiều dọc, tập trung ở những nơi tương đối thấp và bằng phẳng, dân cư những vùng núi, cao nguyên thường thưa thớt
  • Sự phân bố mật độ dân số ở các khu vực khác nhau không đồng đều. Khu vực châu Á gió mùa, đồng bằng châu Âu và phía đông Bắc Mỹ, đứng đầu là Đông Á, Đông Bắc Á và Nam Á, là những nơi có mật độ dân cư cao nhất trên thế giới. Vì những nơi này có nhiều thung lũng và đất trũng nên dễ sản xuất lương thực và khí hậu thích hợp cho con người sinh sống.
Phân bố dân số bán cầu Bắc
Phân bố dân số bán cầu Bắc
  • Ở các vùng cực, sa mạc, núi, cao nguyên, rừng mưa nhiệt đới và các nơi khác, dân cư rất thưa thớt do các yếu tố không thích hợp cho con người sinh sống như khí hậu lạnh, khô hạn, địa hình dốc và ẩm ướt.
  • Sự phân bố dân cư có xu hướng tụt hậu đáng kể so với sự phát triển năng suất và sự chuyển dịch ở các trung tâm kinh tế. Nguyên nhân là do sự thay đổi phân bố dân cư phụ thuộc vào tác động tích lũy theo thời gian của tỷ suất gia tăng tự nhiên và tỷ suất di cư thuần. 

Bài viết đã cung cấp những thông tin bổ ích về bán cầu Bắc. Hy vọng sau khi đọc xong bài viết, bạn đã có thêm kiến thức địa lý, tự nhiên về khu vực mà chúng ta đang sinh sống.

Trả lời

Email của bạn sẽ không được hiển thị công khai. Các trường bắt buộc được đánh dấu *